Toen wij in 2007 van Amsterdam naar Frankrijk emigreerden, merkten we dat we aan van alles moesten wennen: andere winkeltijden, andere banksystemen, andere telefoon-gewoontes, andere manieren om plezier en ongenoegen te uiten, andere ziektekostenverzekeringen, andere etenstijden en ga zo maar door. Het was een hele ontdekkingsreis, destijds. Want zaken die voor onze buren de gewoonste zaken ter wereld waren, bleken voor ons bijna onwerkelijk vreemd.
Een van die dingen was de manier van het voldoen van rekeningen. In Nederland liep toen 90 % van alle kosten al via Internetbankieren en dus hoefde je enkel het rekeningnummer van de betreffende partij in te voeren en met een druk op de knop ging het geld naar degene die er recht op had. Het duurde toen gemiddeld één dag, dan was het betaald. Toen we in Frankrijk onze eerste rekening kregen en ons rot zochten naar het rekeningnummer dat erop vermeld zou moeten staan, waren we verbijsterd géén nummer te vinden. En in korte tijd ontdekten we een heleboel dingen: Fransen betalen dergelijke rekeningen doorgaans PER CHEQUE, die moet worden ingevuld, getekend, op de bus gedaan en daarna door hen afgestempeld, ondertekend, weer op de bus gedaan en dan tenslotte, vele dagen later, moet door de betreffende bank het bedrag van de cheque worden overgeheveld van de betaler naar de ontvanger. Duur: ongeveer een week. Kosten: twee keer een postzegel, twee keer werktijd van de afhandelaar, twee keer de boekingen die ermee samenhangen en dus heel wat werkuren. Eén Europa, maar twee sterk verschillende banksystemen.
Hoewel de “overboeking” intussen ook in Frankrijk zijn intrede heeft gedaan, moet er nog altijd heel anders geopereerd worden dan in Nederland, Duitsland of België. Om te beginnen moet het rekeningnummer van de ontvanger (nu dus het IBAN-nummer, want de geheel eigen Franse bankrekeningnummers zijn gelukkig tot standaard IBAN-nummers omgevormd) eerst worden toegevoegd aan de “lijst van ontvangers” van degene die betaalt. Het toevoegen van een “destinataire” (want zo heet het hier) duurt meestal 2 of 3 dagen. Daarná kan er geld worden overgemaakt, dat dan nog dezelfde seconde van de rekening wordt afgeschreven, maar toch pas dagen later aankomt bij de ander. Je moet het allemaal maar weten en overzien.
Nu moeten “onze Oekraïners” in deze dagen komen opdraven bij een instelling die AHSSEA heet (zelfs ik heb geen idéé waar het voor staat) om allerlei dingen rond hun sociale verzekeringen te regelen. Zowel de ziektekostenverzekering als hun verdere sociale status moet tot in detail in overeenstemming worden gebracht met het woud van regels, voorschriften, verschillende diensten en administratie-instellingen die dit land kent. Geloof mij: zelfs wij krijgen af het toe een mist voor ogen als we de complexe formulieren, overzichten, databestanden en invulvensters zien van de Franse volksverzekeringen. Maar ze zijn nu eenmaal officieel erkend als vluchteling, en dus hoort het er allemaal bij.
Maar dáár, zo heb ik gemerkt, is hun realiteit toch een heel stuk moeilijker dan de onze, want de verschillen tussen Oekraïne en Frankrijk blijken wel honderd keer groter dan die tussen Nederland en Frankrijk! En zoals eerder begin ik te proberen me in te denken hoe het voor hen moet zijn. En dan zie ik voor me hoe het zou voelen als wij in bijvoorbeeld Bulgarije of Finland door de molen van bureaucratische burgerverplichtingen zouden moeten gaan: “Esitäytetty veroilmoitus Usein kysyttyä Miten pääsen korjaamaan esitäytettyä veroilmoitusta OmaVerossa? Kaikkien henkilöasiakkaiden esitäytetyt veroilmoitukset ovat nyt OmaVerossa. Postitse ne ovat perillä viimeistään huhtikuun lopussa. Jos veroilmoituksessasi ei ole korjattavaa, sinun ei tarvitse tehdä mitään. Jos korjaat ilmoitusta, määräpäivä on joko 10.5., 17.5. tai 24.5.2022. Päivän näet omasta veroilmoituksestasi ja OmaVerost” zouden we lezen op het eerste het beste formulier. Oeps!
Voor Liana en Alex, onze jeugdige Engelssprekende vertalers die onze instructies in vlekkeloos Oekraïens herhalen voor de drie ouderen, zal het nog te overzien zijn, maar ik kan mij voorstellen dat Narine, Nataliia en Petro het spoor allang bijster zijn. En natuurlijk doet de Franse staat zijn uiterste best om alles voor deze mensen zo goed mogelijk te regelen, maar ziet daarbij misschien een beetje over het hoofd dat alleen al die regelingen onvermijdelijk stress, onzekerheid, angst en misschien zelfs trauma veroorzaken!
Je bent dus als vluchteling niet alleen maar van huis het haard verdreven, je bent óók ontdaan van bijna alle kennis van je burgerschap dat bij het volwassen leven hoort, en overgeleverd aan een heleboel onbegrijpelijke willekeur die je niet overziet, die je niet kunt volgen en waarin je niet kunt opkomen voor je eigen belangen. Dát is “ontheemd zijn”. En ik begin te begrijpen dat het véél erger moet zijn dan wij ons vooraf hebben kunnen indenken.
En dan wordt er vandaag door een van de dorpelingen, die mijn blogs een beetje volgt, opgeroepen om berichtjes van steun en sympathie te sturen aan “onze Oekraïners”. En ineens weet ik, dat ze daar zó veel behoefte aan hebben – of nog gaan krijgen – dat bij mij de tranen in de ogen schieten.
Ja, het is “wennen” als je als Oekraïense vluchteling in een klein Frans dorp bent beland. Maar “with a little help from my friends” moet het lukken. Toch?