Ergens rond 2005 of 2006 waren Peter en ik in Mariupol. Uitgebreid hebben we er rondgekeken, van de beroemde fontein achter het theater tot in de zeehaven, van het station tot het stadspark. Niets van dat alles bestaat nog, vandaag de dag. Het enige dat we NIET hebben gezien, Azovstal, zal nog wel terug te vinden zijn, maar dan in puin geschoten. De plaats waar honderden, zo niet duizenden, hun laatste adem hebben uitgeblazen als ratten in Poetins val.
De dag dat wij Mariupol bekeken was een bloedhete dag, herinner ik me. Een gelukkige dag voor onze vrienden Lena en Marc, want die trouwden er. Een gelukkige dag ook voor de uitbater van de feestzaal waar dit feit gevierd werd, want man o man, wat werd er veel gedronken. Én gelachen natuurlijk! Tot héél laat in de nacht duurde het trouwfeest voort, en toen we de volgende dag naar Kiev terugvlogen was menig bruiloftsgast stiller dan normaal: goede Russische Wodka geeft geen kater, wordt er beweerd; nou, ik weet het nog niet zo net…
Lena’s ouders waren, zoals véél mensen in het oosten van Oekraïne, meer op Rusland georiënteerd dan op West-Europa. Ze spraken Russisch. Het moet voor hen toen vreemd zijn geweest om heel het westerse gezelschap dat in het kielzog van Marc naar de bruiloft kwam te zien wachten voor het hoge appartementsgebouw waar de bruidegom zijn bruid kwam ophalen. Ook toen al speelde de taalbarrière ons parten, want zonder hulp van een van de jongeren die Engels spraken was een gesprek niet mogelijk.
Het is hetzelfde met “onze Oekraïners”: als Alex of Liana niet vertaalt, kunnen wij eigenlijk maar moeizaam communiceren. Want óók in Odessa, waar ze vandaan komen, wordt er Russisch gesproken en weinig of geen Engels. Of dat ná de oorlog ook nog het geval zal zijn is maar de vraag: Poetin heeft in ieder geval zijn stinkende best gedaan om ook het allerlaatste restje sympathie in het oosten van Oekraïne in rook te laten opgaan. De rook van de puinhopen van Azovstal en Mariupol. De rook, waarin huis en haard van Lena’s ouders zijn opgegaan.
Wij hadden daar bij die fontein nooit kunnen bedenken, dat alles wat we daar zagen – en wat het decor is van veel van Lena’s trouwfoto’s – er in 2022 niet meer zou zijn. Toch is dat zo. Het theater achter de fontein is de plaats waar honderden schuilende burgers omgekomen zijn. Het schijnt, dat Lena’s ouders net op tijd de stad hebben kunnen verlaten. Maar een thuis hebben ze er niet meer.
Wie zorgt er in zo’n stad als Mariupol voor de wederopbouw? Wie repareert alles, wie draait er voor de kosten op, wie zorgt er voor genoeg steen, staal en beton om een stad van een half miljoen inwoners – onder wie de ouders van Lena – weer opnieuw te bouwen?
En waarom, meneer Poetin? Waarom moest huis en haard van veertig miljoen mensen die voor een groot deel dezelfde taal spreken als jullie met de grond gelijk worden gemaakt? Was het machtswellust? Was het een vorm van waanzin? Was het macho-frustratie? Wat het ook was, ik hoop vurig dat de wereld alles wat ze van U en Uw trawanten kunnen afpakken aanwendt om het leven van de Oekraïners zo goed mogelijk weer leefbaar te maken. Mariupol weer opbouwen, liefst niet met Uw “fraaie” Russische architectuur maar als een moderne, westerse stad (want daar heeft U immers een hekel aan). Odessa weer opbouwen, net zo mooi als het was maar nu als onderdeel van het Verenigd Europa (ja, jammer dan). Oekraïne weer opbouwen, met open grenzen naar de buurlanden en de Krim als provincie.
Want Poetins Oekraïne, dat kán en mág er niet komen. In naam van de menselijkheid…